چگونه آرامگاه کوروش کبیر پادشاه ایران برهنر معاصرصربستان تأثیر گذاشت

                                                                                                     تئودورا ژیوکوویچ

                                                                                                 دانشجوی دانشگاه بلگراد

کوروش کبیر پادشاه ایرانی بود که در قرن ششم قبل از میلاد می‌زیست. نام او در زبان پارسی باستان کورش بود و در تاریخ به عنوان بنیانگذار امپراتوری هخامنشی که از سرزمین های کنونی مصر ازطریق بلغارستان و تا هندوستان امتداد داشت، یاد می شود. این بزرگترین امپراتوری دوران باستان بود. در کتاب مقدس از کوروش به عنوان آزاد کننده یهودیان نیز یاد شده است.

ما ابتدا از طریق هرودوت مورخ یونانی با زندگی کوروش آشنا می شویم. این که برای کوروش احترام زیادی قائل بود، اثری به نام «سیروپدیا» از سرباز یونانی گزنفون نیز نشان می دهد. بسیاری از جزئیات زندگی کوروش همچنان در هاله ای از ابهام باقی مانده است، بنابراین به طور قطع مشخص نیست که او چه زمانی به دنیا آمده است و معنای نام او چیست و افسانه های زیادی درباره پدر و مادرش وجود دارد.

بزرگترین دستاورد او را شکست امپراتوری های ماد، لیدیه و بابل می دانند که با فتح او بخشی از امپراتوری هخامنشی شد. علاوه بر این، اصلاحات اداری مختلفی صورت گرفت که شاخص ترین آنها به اصطلاح بود سیستمی از "ساتراپی ها" که در آن استان ها توسط فرمانداران محلی (ساتراپ ها) که در برابر امپراتور مسئول بودند اداره می شدند. این نکته نیز حائز اهمیت است که کوروش تسامح دینی خود را حفظ کرد و با وجود اینکه زرتشتی بود، تساهل زیادی به جامعه یهود ارائه کرد که اجازه داد تا از اسارت بابل آزاد شوند و به اورشلیم بازگردند، به اصطلاح. "فرمان کوروش".

کوروش مردی بود با دیدگاه های گسترده در زمینه حقوق بشر، همانطور که در منشوری به نام «استوانه کوروش» از سال 539 قبل از میلاد نشان داده شده است. بسیاری از مورخان آن را اولین سند حقوق بشر می دانند. او با این منشور بردگان را آزاد کرد، به مردم آزادی داد تا دین خود را انتخاب کنند و برابری نژادی را برقرار کرد.

وی علاوه بر تمامی موارد فوق، یک استراتژیست و فرمانده بزرگ نظامی بود و در تاریخ به عنوان حاکمی عادل و مهربان از وی یاد می شود. می توان گفت با توجه به اینکه او سرزمین های بزرگی را فتح کرد، این کمی متناقض است.

آنچه که معما است این سوال است که چگونه مقبره کوروش، الهام بخش مجسمه ساز بزرگ صرب کروات (یا بهتر است بگوییم یوگسلاوی) ایوان مشتروویچ بوده است.

 ایوان مشتروویچ مجسمه ساز و معمار یوگسلاوی بود که از نیمه دوم قرن نوزدهم و نیمه اول قرن بیستم زندگی و خلق کرد. او تحصیلات هنری خود را در وین به پایان رساند و در یوگسلاوی به خاطر آثار مجسمه سازی خود شهرت زیادی به دست آورد. او یکی از بزرگ ترین هنرمندان قرن بیستم است و شهرت او را نیز این بود که تعداد زیادی از آثار او بر اساس هویت ملی و همچنین عشق به میهن است. مجسمه های اوست که جلوی ورودی اصلی پارلمان جمهوری صربستان ایستاده اند.

اهمیت و ارزش بین المللی هنر او از این واقعیت نیز مشهود است که مشتروویچ اولین هنرمندی بود که در زمان حیات خود موفق به برگزاری نمایشگاه انفرادی در موزه متروپولیتن نیویورک شد. او به طرز ماهرانه ای دانش گسترده خود را از طریق کار آکادمیک در چندین دانشگاه در ایالات متحده گسترش داد. مشهورترین اثر مشتروویچ همچنین بزرگترین نماد بلگراد است بنای یادبود Pobednik که امروزه در قلعه میدان بلگراد  Kalemegdan قرار دارد.

موضوع اصلی این نوشتار برقراری ارتباط بین این ترکیب به ظاهر غیرممکن است - یک پادشاه ایرانی از قرن ششم قبل از میلاد و یک مجسمه‌ساز یوگسلاوی از قرن بیستم. این ارتباط در بنای تاریخی معروف "سرباز گمنام" از سال 1939، واقع در بالای آوالا در نزدیکی بلگراد، ایجاد شده است. این بنای یادبود به افتخار جنگجوی صرب ساخته شده است و خود سایت به همه کسانی که در جنگ های 1912-1918 جان باخته اند ادای احترام می کند.

پادشاهی صربستان این نقطه عطف را بسیار مهم تلقی کرد و ایوان مشتروویچ را به مشارکت در پروژه دعوت کرد، مشتروویچ دو طرح متفاوت برای این بنای تاریخی در نظر گرفت که به اندازه کافی ایده شکوه و ادای احترام را نشان می داد. برای بیان واضح این ایده، فرم ساده ای انتخاب شد که در عین حال سنت مقبره ها و سایر بناهای تاریخی حفظ شده از دوران باستان را حفظ می کند. در پایان، شکل یک معبد یا پناهگاه همانطور که در ابتدا برنامه ریزی شده بود پذیرفته نشد، اما یک تابوت یادبود که از آن عبور می کنید - مقبره ای بر روی یک پایه پنج پله، نمادی از پنج قرن بردگی صربستان تحت کنترل ترک ها. به این ترتیب، این یادبود و (مقبره) عناصر و معانی معبد و محراب باستانی و همچنین مقبره را در هم می آمیزد، در حالی که قبر بر تداوم شکل رایج بناهای تدفین به ویژه فرمانروایان یا شخصیت های مهم از دوران باستان تا قرون وسطی تأکید می کند.

 مقبره کوروش فرمانروای ایرانی در پایتخت باستانی پاسارگاد، در ایران کنونی، الگویی برای این بنا بوده است. در پایه بنای یادبود جنگجوی گمنام یک سرداب پنهان وجود دارد، یک اتاق زیرزمینی، که در آن تابوت با بقایای جنگجوی گمنام قرار داده شده است.

می‌توان نتیجه گرفت که آگاهی از گذشته باستانی حتی درقرن بیستم نیز از بین نمی‌رود و نمادهای خاصی جاودانه خواهند بود.

با آرزوی این که قهرمانان صرب با الهامی مشابه کوروش، مانند شجاعت و صداقت همراه شوند. به این ترتیب نه تنها نمادگرایی قوی ای که کوروش با خود به همراه دارد منتقل می شود، بلکه دو فرهنگ بسیار نزدیک بیشتر درکنار هم قرار می گیرند

1403/12/13